✍️یادداشت: محمد مهدی اکبری – کارشناس امور حقوقی

طبق آمارهای رسمی، سالانه بیش از ۵۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی ایران به ساخت‌وسازهای مسکونی، تجاری و صنعتی تبدیل می‌شود. این روند نه‌تنها تهدیدی جدی برای امنیت غذایی کشور است، بلکه بحران‌هایی مانند بیابان‌زایی، کم‌آبی و نابودی تنوع زیستی را تشدید کرده است. کارشناسان هشدار می‌دهند اگر این روند ادامه یابد، ایران به واردات بیشتر محصولات اساسی مانند گندم وابسته خواهد شد و بحران محیط‌زیست غیرقابل کنترل می‌شود.

علل تغییر کاربری اراضی کشاورزی:
از سود بالای ساخت‌وساز تا فرار کشاورزان از زمین‌های خشک

– سود بالای املاک: در بسیاری از مناطق، فروش زمین‌های کشاورزی برای ویلا سازی یا احداث مجتمع‌های تجاری سود بیشتری از کشت گندم یا جو دارد.
– کمبود حمایت از کشاورزان: بسیاری از کشاورزان به دلیل نبود بیمه، نوسانات قیمت و کم‌آبی مجبور به فروش زمین‌های خود شده‌اند.
– گسترش شهرها: رشد شهرنشینی و حاشیه‌نشینی، تقاضا برای زمین‌های مسکونی را افزایش داده است.
– خشکسالی و شوری خاک: در استان‌هایی مانند اصفهان، کرمان و فارس، بسیاری از زمین‌ها به دلیل کم‌آبی و استفاده نادرست از منابع، دیگر قابل کشت نیستند.

پیامدهای فاجعه‌بار: از افزایش قیمت غذا تا نابودی طبیعت

– وابستگی بیشتر به واردات: ایران هم‌اکنون بخش بزرگی از گندم، جو و علوفه مورد نیاز خود را وارد می‌کند و کاهش زمین‌های کشاورزی این وابستگی را خطرناک‌تر می‌کند.
– بیابان‌زایی و ریزگردها: نابودی زمین‌های کشاورزی در استان‌های مرکزی، یکی از عوامل اصلی تولید ریزگردها است.
– کاهش منابع آب: تغییر کاربری اراضی اغلب با حفر چاه‌های غیرمجاز همراه است که منابع آب زیرزمینی را نابود می‌کند.
– تخریب روستاها: مهاجرت کشاورزان به شهرها، اقتصاد روستایی را ضعیف‌تر کرده و حاشیه‌نشینی را افزایش داده است.

راهکارهای پیشنهادی: از جریمه سنگین تا کشاورزی مدرن
– تشکیل گشت ویژه حفاظت از اراضی کشاورزی برای جلوگیری از تغییر کاربری غیرقانونی.
– پرداخت یارانه هدفمند به کشاورزان در مناطق بحرانی به مانند اصفهان و کرمان.
– توسعه کشاورزی هوشمند با استفاده از آبیاری قطره‌ای و کشت گلخانه‌ای.
– اصلاح قوانین ساخت‌وساز و ممنوعیت تغییر کاربری زمین‌های حاصلخیز.

نتیجه‌گیری: آیا ایران به سمت بحران غذایی پیش می‌رود؟
کارشناسان هشدار می‌دهند اگر روند تغییر کاربری اراضی کشاورزی ادامه یابد، ایران در آینده نزدیک با کمبود شدید محصولات غذایی و بحران محیط‌زیستی مواجه خواهد شد.

– آمار تکان‌دهنده: بر اساس گزارش FAO، ایران یکی از بالاترین نرخ‌های تغییر کاربری اراضی در خاورمیانه را دارد.
– نمونه عینی: در شهریار و هشتگرد، زمین‌های کشاورزی به سرعت در حال تبدیل به برج و ویلا هستند.
– هشدار مقامات: رئیس سازمان محیط زیست اخیراً اعلام کرده که ۳۰ درصد از زمین‌های کشاورزی ایران در معرض نابودی هستند.